با جای زخم چه کنیم؟

جای زخم به عنوان بخشی از فرآیند بهبود پس از بریدگی یا آسیب دیدگی پوست ایجاد می‌شوند. پوست با رشد بافت جدید، خود را ترمیم می‌کند تا زخم را به هم نزدیک کند و شکاف‌های ناشی از آسیب را پر کند. جای زخم یا اسکار عمدتا از پروتئینی به نام کلاژن ساخته می‌شود.

اسکارها در هر شکل و اندازه ایجاد می‌شوند. برخی از آن‌ها بزرگ و دردناک هستند، در حالی که برخی به سختی قابل مشاهده هستند. افرادی که پوست تیره دارند (به ویژه افرادی که دارای ژن آفریقایی، آسیایی یا اسپانیایی هستند)، و همچنین افراد مو قرمز، بیشتر در معرض اسکارهای کلوئید هستند.

اسکار کلوئیدی چیست؟

کلوئیدها، اسکارهای برجسته‌ای هستند که رشد کرده و فراتر از ناحیه آسیب دیده گسترش می‌یابند. بسته به اندازه، نوع و محل آن‌ها، اسکارها ممکن است ناخوشایند به نظر برسند و حتی ممکن است حرکت را دشوار کنند.

همه اسکارها نیاز به درمان ندارند و بسیاری از آن‌ها با گذشت زمان از بین می‌روند. اگر جای زخم شما را آزار می‌دهد یا باعث درد می‌شود، درمان‌ها می‌توانند کمک کننده باشند.

چه چیزی باعث ایجاد جای زخم می‌شود؟

جای زخم بخشی از روند بهبودی بدن است. به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن، پوست مانعی برای محافظت از شما در برابر میکروب‌ها و سایر مواد مضر است. هنگامی‌که پوست آسیب می‌بیند، بدن بافت جدیدی از کلاژن ایجاد می‌کند تا به بسته شدن مجدد خود کمک کند.

کلاژن نقش‌ مهمی‌در سراسر بدن ایفا می‌کند، از جمله حجیم کردن پوست و کمک به محافظت از غضروف تا مفاصل بدن.  هنگامی‌که یک اسکار ایجاد می‌شود، رشته‌های کلاژن، پوست آسیب دیده را ترمیم می‌کنند و هر ناحیه باز را می‌بندند. بافت جدید بدن را در برابر عفونت محافظت می‌کند.

 

اسکار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

شما به راحتی می‌توانید اکثر اسکارها را خودتان با توجه به ناحیه‌ای از پوست که از آسیب بهبود یافته است، تشخیص دهید. اسکارها اغلب تیره‌تر، روشن‌تر یا صورتی‌تر از پوست اطراف به نظر می‌رسند.

متخصص پوست یا درمانگر یک معاینه فیزیکی برای ارزیابی جای زخمی‌که باعث ایجاد مشکل شده است انجام می‌دهد و به اندازه، بافت و رنگ اسکار نگاه می‌کند تا نوع آن را تعیین کند. درمان‌ جای زخم بسته به نوع اسکار، محل، علت و مدت زمانی که آن را داشته‌اید متفاوت است.

اسکارها چقدر شایع هستند؟

تقریباً همه افراد دچار نوعی اسکار می‌شوند، چه در اثر تصادف، یک عمل جراحی، آکنه یا بیماری مانند آبله مرغان (واریسلا). جای زخم روی افراد در هر سن و جنسیت تاثیر می‌گذارد.

 

علائم و علل جای زخم

وقتی اسکار برای اولین بار روی پوست ایجاد می‌‌شود، معمولاً صورتی یا قرمز است. با گذشت زمان، رنگ صورتی محو می‌‌شود و جای زخم کمی‌تیره‌تر یا روشن‌تر از رنگ پوست می‌‌شود. در افرادی که پوست تیره دارند، اسکارها اغلب به صورت لکه‌های تیره ظاهر می‌شوند. گاهی اوقات زخم‌ها خارش دارند و ممکن است دردناک یا حساس باشند.

ظاهر یک اسکار به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• آسیب یا رویدادی که باعث ایجاد اسکار شده است، مانند جراحی، سوختگی یا آکنه شدید
• اندازه، شدت و محل زخم
• درمانی که برای زخم دریافت کرده‌اید، مانند بخیه یا بانداژ
• سن، ژن، قومیت

انواع جای زخم چیست؟

جای زخم می‌تواند در هر نقطه از پوست ایجاد شود. انواع مختلفی از اسکار وجود دارد، از جمله:

• انقباضی:

اغلب پس از سوختگی ایجاد می‌شود، اسکار باعث سفت شدن (انقباض) پوست می‌شود. این اسکارها می‌توانند حرکت را دشوار کنند، به خصوص زمانی که جای زخم به عضلات و اعصاب وارد شود یا روی یک مفصل رخ دهد.

• آتروفیک:

این اسکارهای فرورفته، اغلب ناشی از آبله مرغان یا آکنه هستند. آن‌ها شبیه گودال‌های گرد یا فرورفتگی‌های کوچک در پوست هستند. اسکارهای یخ شکن نیز نامیده می‌شوند. اسکارهای آکنه ممکن است با افزایش سن بیشتر مشخص شوند زیرا پوست به مرور زمان کلاژن و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد.

• تخت یا صاف:

گرچه ممکن است در ابتدا کمی‌برآمده باشد، اما این نوع اسکار با بهبودی صاف می‌شود. اسکارهای صاف اغلب صورتی یا قرمز هستند. با گذشت زمان، ممکن است کمی‌روشن تر یا تیره تر از پوست اطراف شوند.

• کلوئیدی:

این نوع جای زخم در بالای سطح پوست قرار می‌گیرند و در خارج از ناحیه زخم پخش می‌شوند. بافت اسکار بیش از حد رشد کرده و می‌تواند بزرگ شود همچنین ممکن است بر حرکت تأثیر بگذارد.

• برآمده (هیپرتروفیک):

وقتی انگشت خود را روی آن می‌‌گذارید، می‌‌توانید اسکار هیپرتروفیک را احساس کنید. این اسکارهای برجسته ممکن است با گذشت زمان کوچکتر شوند، اما هرگز به طور کامل صاف نمی‌شوند. بر خلاف کلوئیدها، آن‌ها رشد نمی‌کنند یا فراتر از ناحیه زخم گسترش نمی‌یابند.

• ترک‌های پوستی:

وقتی پوست به سرعت منبسط یا کوچک می‌‌شود، بافت‌های همبند زیر پوست آسیب می‌‌بینند. علائم کشش اغلب در دوران بارداری، بلوغ یا پس از افزایش یا کاهش وزن زیاد ایجاد می‌شود. معمولاً روی سینه‌ها، شکم، ران‌ها و بازوها ظاهر می‌‌شوند.

بافت اسکار در داخل بدن نیز می‌تواند ایجاد شود. بافت اسکار داخلی می‌تواند ناشی از جراحی (مانند چسبندگی شکم) و برخی شرایط سلامتی مانند سندرم آشرمن و بیماری بیرونی باشد. بیماری خودایمنی مانند اسکلرودرمی ‌تغییرات پوستی شبیه اسکار ناشی از التهاب در پوست ایجاد می‌کند.

 

مدیریت و درمان جای زخم

آیا جای زخم قابل درمان است؟

چندین روش درمانی می‌تواند جای زخم را کوچکتر، محوتر یا به کلی از بین ببرد. ممکن است یک نوع درمان یا ترکیبی از چند درمان را توصیه کند. درمان اسکار به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع، اندازه و محل اسکار
• ایجاد درد در جای زخم و موثر بر توانایی حرکت
• سن و مدت ماندگاری زخم

راه‌های درمان جای زخم چیست؟

درمان ها می‌توانند اندازه یا ظاهر اسکار را کاهش دهند، اما جای زخم هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود.  برخی از درمان‌ها از ایجاد اسکار به هنگام بهبود زخم جلوگیری می‌کنند. درمان اسکار شامل:

• درم ابریژن:

درم ابریژن یک درمان رایج اسکار آکنه است، درم ابریژن لایه بالایی پوست را با "سنباده زدن" ملایم پوست از بین می‌برد. این روش پوست را نرم و صاف می‌کند و می‌تواند ظاهر جای زخم را بهبود بخشد.

• تزریق:

متخصص پوست دارو را مستقیماً به جای اسکار تزریق می‌کند و آن را کوچکتر و صاف تر می‌کند. تزریق کورتون می‌تواند اندازه اسکارهای کلوئیدی را کاهش دهد.

• درمان‌های لیزری:

چندین نوع لیزر و درمان‌های نوری می‌توانند اسکارها (از جمله اسکار آکنه) را کمتر به چشم بیاورند. درمان‌های لیزری با ایجاد طول موج خاصی از نور برای ایجاد یک عمل خاص در پوست استفاده می‌شود. پرتو V یک لیزر رنگی پالسی با طول موج 595 نانومتر است که رگ‌های خونی کوچک پوست را هدف قرار می‌دهد. گاهی اوقات اسکارها صورتی یا قرمز باقی می‌‌مانند، زیرا رگ‌های خونی جدیدی که برای التیام زخم ایجاد شده‌اند، پس از اتمام کار از بین نمی‌‌روند. لیزر می‌تواند رگ‌های کوچک را از داخل به بیرون سوزانده تا آن‌ها را از جای زخم پاک کند و اجازه دهد رنگ صورتی یا قرمز محو شود. این عمل همچنین ممکن است به صاف شدن جای زخم زخیم یا نازک کمک کند. لیزرهای دیگر (مانند لیزر فراکسل) می‌‌توانند ستون‌های کوچکی از بافت درون اسکار را تبخیر کنند تا رشته‌های کلاژن را بشکنند و اجازه دهند اسکار بازسازی و انعطاف‌پذیرتر شود.  درمان‌ها همچنین می‌توانند به درد، خارش و حساسیت کمک کنند. لیزر درمانی ممکن است در افرادی که پوست تیره دارند باعث هایپرپیگمانتاسیون (تیره شدن پوست) یا هیپوپیگمانتاسیون (روشن شدن پوست) شود.

• فشار درمانی:

بانداژ، پانسمان یا جوراب الاستیک در طول فرآیند بهبودی، زخم را تحت فشار قرار می‌دهد.  فشار از تشکیل اسکار جلوگیری می‌کند یا اندازه آن را کاهش می‌دهد. ماساژ درمانی همچنین می‌تواند به شکستن بافت اسکار کمک کرده و به بازسازی آن کمک کند.

• جراحی اصلاح اسکار:

طیف وسیعی از روش‌های جراحی می‌‌تواند یک اسکار را از بین ببرد، ظاهر آن را بهبود بخشد یا پوست را از ناحیه دیگری (پیوند پوست) پیوند بزند.

• کرم‌ها و پمادهای موضعی:

استفاده از پماد سیلیکون روی جای زخم ممکن است آن را کوچک‌تر کند یا از تشکیل آن جلوگیری کند همچنین استفاده از کرم کورتیکواستروئیدی (کورتون) یا ورقه ژل سیلیکونی در ناحیه مورد نظر توصیه می‌شود. اگر پوست تیره دارید، از پزشک در مورد استفاده از کرم روشن کننده پوست با هیدروکینون برای روشن کردن جای زخم بپرسید.

آیا می‌توان از ایجاد جای زخم جلوگیری کرد؟

اگرچه همیشه نمی‌‌توان از آسیب‌هایی که باعث ایجاد زخم می‌‌شود پیشگیری کرد، اما می‌‌توان خطر ایجاد اسکار پس از آسیب را کاهش داد. اگر جای زخم ایجاد شود، مراقبت دقیق می‌تواند جای زخم را کمتر به چشم بیاورد.

برای کاهش خطر اسکار، باید:

• به پزشک خود مراجعه کنید:

اگر زخمی‌دارید که ممکن است جای زخم باقی بماند، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. ممکن است به بخیه‌ها یا پانسمان‌های مخصوص برای نگه داشتن پوست در حین بهبود نیاز داشته باشید. بخیه‌ها می‌توانند جای زخم را به حداقل برسانند.  هنگام مراقبت از بخیه در ابتدا می‌توانید از پانسمان‌های آماده استریل بسته به اندازه و محل زخم استفاده کنید. همینطور برای استحمام می‌توان از پانسمان آماده ضد آب استفاده کنید.

• زخم را تمیز کنید:

محل را با آب و صابون بشویید. هرگونه کثیفی یا خون خشک شده را پاک کنید و روی زخم را با پانسمان آماده ببندید تا میکروب به محل زخم نفوذ نکند. حتماً بانداژ را مرتباً عوض کنید.

• زخم را مرطوب نگه دارید:

استفاده از ژل یا پدهای سوختگی مرطوب و پانسمان‌های هيدروكلوئيدی نازک از خشک شدن بیش از حد زخم و ایجاد دلمه جلوگیری می‌کند. دلمه می‌تواند جای زخم را بدتر کند.

• از زخم در برابر آفتاب محافظت کنید:

جای زخم را بپوشانید یا برای محافظت از آن از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند جای زخم را تیره‌تر کند.

• به تغذیه خود ادامه دهید:

داشتن سطوح پایین ویتامین D یا C در بدن می‌تواند جای زخم را بدتر کند. بدن به پروتئین با کیفیت بالا و کافی در رژیم غذایی خود نیاز دارد تا بتواند به پوست کمک کند آنچه را که برای بهبودی لازم است بسازد.

 

آیا جای زخم‌ها به مرور زمان محو می‌شوند، کوچک می‌شوند یا کمتر دیده می‌شوند؟

اکثر اسکارها به مرور زمان محو می‌شوند و مشکلات سلامتی طولانی مدت ایجاد نمی‌کنند. نحوه تغییر اسکار به محل، اندازه و نوع آن بستگی دارد. جای زخم ممکن است آنقدر محو شود که به سختی بتوان آن را دید، اما هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود.

 

خلاصه

اگر از ظاهر یک اسکار ناراضی هستید، به پزشک مراجعه کنید. مجبور نیستید با زخمی‌که شما را آزار می‌دهد زندگی کنید. چندین درمان موثر می‌‌تواند جای زخم‌ها را صاف‌تر کند یا کاری کند که یا کمتر به چشم بیاید. بعد از درمان، ممکن است اصلا متوجه جای زخم نشوید. اگر جای زخم باعث ناراحتی می‌شود یا حرکت را برای شما دشوار می‌کند، درمان‌ها می‌توانند حرکت را بهبود بخشند و درد را تسکین دهند. همیشه از جای زخم در برابر نور خورشید محافظت کنید تا خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهید.